Tiền điện tử đã trải qua một thời gian dài sống dưới định kiến scam, lừa đảo trước khi tự nó chuyển mình, tự chứng minh để phá vỡ lớp định kiến đó. Qua sự tiến bộ về công nghệ, tiền điện tử đã cho thấy rằng scam đến từ lòng tham, không đến từ nền tảng. Không dừng lại ở đó, blockchain còn là công nghệ giúp ngăn chặn lừa đảo và gian lận hiệu quả, tạo ra sự minh bạch cho bất kỳ nền tảng hay phương thức giao dịch nào.

Lừa đảo hay không lừa đảo, liệu có do mô hình sản phẩm?

Cùng nhìn lại những vụ lừa đảo tai tiếng nhất lịch sử crypto:

• Mt.Gox - sàn giao dịch từng chiếm tới hơn 70% giao dịch Bitcoin toàn cầu vào 2014 đã đánh mất khoảng 800.000 Bitcoin của người dùng và tới nay vẫn chưa hoàn trả lại.
• QuadrigaCX - sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất Canada bị buộc tội lừa đảo sau khi người sáng lập qua đời và đánh mất quyền truy cập vào ví lạnh chứa hơn 200 triệu USD tài sản của người dùng.
• Thodex - sàn giao dịch Thổ Nhĩ Kỳ đột nhiên dừng hoạt động, giám đốc bỏ trốn với hơn 2 tỷ USD tài sản của người dùng.
• Bitconnect - mô hình Ponzi gắn mác công nghệ blockchain đã gây thiệt hại hơn 2 tỷ USD cho nhà đầu tư toàn cầu.
• FTX - một trong những sàn giao dịch hàng đầu thế giới, chiếm đoạt trái phép hàng chục tỷ USD tiền gửi của người dùng.

Những vụ lừa đảo này đã gây ra hàng tỷ USD thiệt hại đối với nhà đầu tư, nhưng hơn hết, đã tạo ra vết rạn niềm tin đối với toàn bộ thị trường. Tuy nhiên, hầu như tất cả những vụ lừa đảo trên, cũng như mọi vụ lừa đảo khác trên mọi lĩnh vực, đều được xuất phát từ lòng tham, và sự tập trung hóa đã tạo điều kiện cho điều đó.

Công nghệ blockchain đã thúc đẩy một xu hướng mang tính cách mạng hóa trên mọi phương diện, đó là tính phi tập trung. Tuy nhiên, những dự án, hay nền tảng trên danh nghĩa blockchain nhưng lại tập trung hóa quá mức, khiến cho tài sản của nhà đầu tư được kiểm soát hoàn toàn bởi một số ít cá nhân, tổ chức. Điều này hoàn toàn ngược lại với những giá trị đích đến của blockchain và crypto, cũng như tạo ra những mối nguy hiểm tiềm ẩn đối với nhà đầu tư khi tham gia thị trường.

Những vụ lừa đảo lớn như Mt.Gox, Quadriga, hay sự việc với sàn FTX vừa qua đã cho thấy mức độ nguy hiểm của việc tập trung hóa. Những công ty trên đều cung cấp những sản phẩm vô cùng “vô hại” như giao dịch spot, hay giao dịch đòn bẩy,… thậm chí đều là những công cụ giao dịch thiết yếu đối với thị trường, điểm mấu chốt duy nhất tạo điều kiện cho việc lừa đảo xảy ra đó là công ty/ sàn giao dịch toàn quyền nắm giữ tài sản của người dùng.

Với việc tiền điện tử trở nên phổ biến hơn, nhiều hình thức scam gắn mác công nghệ cũng được xuất hiện, ẩn mình dưới dáng vẻ các sàn giao dịch, hay nền tảng đầu tư, hoàn toàn tập trung hóa và dễ dàng bị thao túng. Đây cũng là một điểm đáng lo ngại mà nhà đầu tư cần đặc biệt lưu tâm khi tham gia thị trường.

Ở Việt Nam cũng từng xuất hiện nhiều hình thức lừa đảo lấy danh nghĩa tiền điện tử để che mắt và câu kéo người tham gia. Điển hình gần đây có Wefinex, sử dụng danh nghĩa một sàn giao dịch quyền chọn nhị phân - một phương pháp giao dịch trong đó người chơi sẽ dự đoán xu hướng tăng của tài sản như hàng hóa, tiền tệ, cổ phiếu hay tiền điện tử tại thời điểm dự đoán. Người chơi trên nền tảng Wefinex sẽ bị sàn kiểm soát hoàn toàn từ kết quả ván đấu đến tài sản cá nhân. Wefinex sau khi bị phát hiện dấu hiệu lừa đảo đã bị đóng cửa, nhưng cũng đã gây ra thiệt hại hàng trăm tỷ đồng đối với nhiều nhà đầu tư.

Tính phi tập trung tạo ra sự minh bạch

Nếu như không phải là một nền tảng tập trung, mà là một nền tảng phi tập trung, nơi người dùng có thể sử dụng bằng cách kết nối với ví tiền điện tử và toàn quyền kiểm soát tài sản của mình, những phi vụ lừa đảo trị giá tỷ USD sẽ không xảy ra, tài sản của nhà đầu tư cũng vẫn sẽ an toàn vì nó không nằm trong tay chủ sàn giao dịch, mà vẫn thuộc toàn quyền kiểm soát của người dùng.

Không những thế, với những nền tảng giao dịch bị tập trung hóa quá mức, nhà đầu tư còn phải “đấu với sàn” khi sàn có khả năng can thiệp kết quả, can thiệp đường giá, hay nguy hiểm hơn là khóa rút tiền, khóa tài khoản của người dùng. Rủi ro này là vô cùng phổ biến đối với những nền tảng cung cấp tính năng giao dịch quyền chọn mượn danh công nghệ blockchain và tiền điện tử. Những nền tảng này thường nắm tài sản của người dùng một cách thiếu minh bạch, điều chỉnh kết quả lệnh, hay khóa rút tiền của người dùng nhằm chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, nếu như những nền tảng giao dịch quyền chọn đó được triển khai hoàn toàn dưới hình thức phi tập trung, sẽ hoàn toàn không thể có khả năng lừa đảo như trên.

Hiện nay, nhiều nền tảng giao dịch Spot, cũng như giao dịch đòn bẩy Margin, giao dịch hợp đồng tương lai Futures hay hợp đồng quyền chọn Binary Option đã được hoàn toàn phi tập trung hóa và hoàn toàn có thể cạnh tranh được với những sàn giao dịch tập trung hiện nay về tính bảo mật, an toàn cũng như tính năng. Với công nghệ phi tập trung, nhiều hình thức giao dịch phổ biến khác có thể trở nên phổ biến hơn ở thị trường tiền điện tử nhờ khả năng bảo mật, an toàn và minh bạch vượt trội của blockchain và hợp đồng thông minh.

Với việc tận dụng được công nghệ và tối ưu tính chất phi tập trung, bảo mật, minh bạch của blockchain và hợp đồng thông minh, những thị trường ngách nổi tiếng là rủi ro khác như thị trường dự đoán hay giao dịch quyền chọn có thể trở nên hấp dẫn và an toàn hơn rất nhiều trong mắt nhà đầu tư nói riêng và đại chúng nói chung.